Sukuk, islam dini kurallarına uygun tahvil benzeri islami finansal sertifikadır. Geleneksel faiz ödemeli tahvil yapısı islam dini kurallarına uygun olmadığından sukuk ihraççısı, sukuk yatırımcısına bir sertifika satar ve gelirleri yatırımcısının kısmi mülkiyetine sahip olduğu bir varlık satın almak için kullanılır. Sukuk ihraççısı, vade sonunda ihraç ettiği sukuku ihraç ettiği tutardan almakla yükümlüdür.

İslam dini, faiz veya faiz benzeri her türlü kazanç elde etmeyi yasaklar. Finansal sistemde var olan enstrümanların neredeyse tamamı faiz içerdiğinden islam dini mensuplarının bu araçları kullanması “haram” kılınmıştır. Sukuklar, borç finansmanının getirilerini ve nakit akışlarını satın alınmakta olan belirli bir varlıkla ilişkilendirerek islami yasağın önüne geçmek(etrafından dolaşmak) amacıyla oluşturuldu. Böylece yatırımcılar, hem islami kurallara uygun olarak yatırım yapmış olur hem de borç finansmanın sağladığı getiri olanağından istifade eder.

Ayrıca sukukların yapılandırılma biçimi nedeniyle, finansman; belirli sektörler ve farklı iş çeşitleri için gündeme getirilebilir. Dolayısıyla, sukuklar belli bir projeye veya belirli bir yatırım faaliyetine ilişkin olarak maddi varlık olarak mülkiyete ait hisseleri temsil eder. Sukukların yapılandırılma biçimi nedeniyle sukuk ihraççısı, sukuk yatırımcısına karşı bir borçlanma yükümlülüğüne ile değil yatırım yapılacak bir varlığın parçasına sahiptir. Bu, sukuk sahiplerinin, tahvil sahiplerinden farklı olarak, faiz yerine ilgili varlık tarafından üretilen kazançlardan bir kısmını alması anlamına gelir.

Sukukun Kökeni

Sukuklar, Malezya tarafından 1990 yılında ilk sukuk ihracı gerçekleştirildikten sonra 2000 yılından bu yana popülaritesini oldukça artırdı. İlk sukuk ihracının ardından Bahreyn^, Malezya’yı takip etti. Sukuklar, islami şirketler ve devletler tarafından oldukça yaygın olarak kullanılmakta ve küresel tahvil piyasasında büyük yer bulmaktadır. Halen, sukuk piyasasına Malezya, ardından İngilere hükmetmektedir.

İlk Sukuk İhracı

İlk sukuk ihracı 1990 yılında Malezya’da yapıldı. İlk sukuku ihraç edilen şirket bize ne kadar tuhaf gelse de çok uluslu şirket olan Shell Petrol için yapılmış ve Malezya piyasasına sunulmuştur.

Sukuk Çeşitleri Nelerdir?

Uluslararası sukuk piyasasında yaygın olarak kullanılan 8 çeşit sukuk vardır. Sukuklar işin yapılış şekline göre çeşitlilik gösterir. Bunlar;

• Mudaraba | Emek-Sermaye Ortaklığı | (ing:Trust Financing)
• Müşaraka | (Kâr-Zarar Ortaklığı | (ing:Partnership Financing)
• Murabaha | Maliyet + Kar Marjlı Satış | (ing:Mark-up Trading)
• İcara | Kira Finansmanı | (ing:Leasing)
• Karz-ı Hasen | Faizsiz Ödünç | (ing:Interest-Free Borrowing)
• Selem | İleri Vadeli Satın Alma | (ing:Future Sale)
• İstisna | Siparişe Dayalı Satın Alma (ing: Order-Based Purchase)
• Tekafül | Sigorta (ing: Insurance)

Piyasada en sık kullanılan sukuk çeşiti ise Murabaha, icara ve Müşakaradır.