Kur Korumalı TL Vadeli Mevduatı Nedir?

Kur korumalı TL vadeli mevduatı, Türk Lirasında Ekim-Aralık 2021 tarihleri arasındaki yüzde yüzü aşan değer kaybı sebebiyle bireysel yatırımcıları ve şirketleri yabancı para birimleri karşısındaki değer kaybından korumak üzere Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan bir finansal üründür. Kur korumalı TL vadeli mevduat ürünü ile yatırımcılar, faiz geliri elde ederken Türk Lirasının yabancı para birimleri karşısında olası değer kaybına karşı birikimlerini sigorta altına almış olurlar. Eğer vadeli TL mevduatının başlangıç günündeki TCMB kuru ile vade sonundaki TCMB kuru arasındaki fark, faiz getirisinin üzerinde ise yatırımcıya faiz yerine kur farkı ödenir. Eğer vadeli TL mevduatının başlangıç günündeki TCMB kuru ile vade sonundaki TCMB kuru arasındaki fark, faiz gelirinin altında ise yatırımcıya faiz getirisi ödenir.

Kur Korumalı TL Vadeli Mevduatı Özellikleri

• Gerçek kişiler/bireyler, şirket ve kurumlar bu üründen faydalanabilir ve yatırımcılar bu ürünü sınırsız kez kullanabilir.
• Bireysel yatırımcılar 3 ay, 6 ay, 9 ay ve 12 ay vadelerde gerçekleştirilebilirken şirketler için 6 ay ve 12 ay vadelerde gerçekleştirilebilir.
• Vadeli mevduata uygulanacak faiz oranı, en az TCMB politika faizi kadar olabilecek iken en fazla TCMB politika faizinden %3 yüksek olabilecektir.(Aralık 2021 itibariyle TCMB politika faizi %14 olduğu için asgari %14, azami %17 faiz uygulanabilecektir.)
• Vade başında referans olarak alınacak kur bilgisi(dönüşüm kuru), TCMB tarafından saat 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00 ve 15:00’de ilan edilen kur bilgileridir. Mevduat hesabı açılış zamanı itibariyle açıklanmış en son kur bilgisi referans olarak kullanılır.
• Vade sonunda referans olarak alınacak kur bilgisi, vade tarihinde TCMB tarafından saat 11:00’de ilan edilecek kur bilgisidir.
• Vade başında ve vade sonunda referans alınan kurlar karşılaştırılır:
  • İki kur arasındaki fark faiz gelirinden yüksek ise yatırımcıya faiz getirisi yerine kur farkı ödenir.
  • Eğer faiz getirisi, kur farkından daha yüksek ise yatırımcı faiz getirisi elde eder.
• Kısmi mevduat bozumu gerçekleştirilemez.
• Vadesinden önce kapatılmak istendiğinde, hesabın kapatıldığı tarihteki TCMB tarafından saat 11:00’de açıklanan kur bilgisi, vadeli hesabın açıldığı günkü dönüşüm kurundan;
  • yüsek olduğu durumda yatırımcıya herhangi bir ödeme yapılmaz.
  • düşük olduğu durumda yatırımcının anaparasından aradaki fark kadar kesinti yapılır.
• Hesap açılışı sadece TL cinsinden EUR, USD ve GBP para birimlerine ve altına dayanak olarak gerçekleştirilebilir.
• Hesap açılışı için asgari ve azami tutar mevcut değildir. Fakat bankalar arasında asgari limitler değişiklik gösterebiliyor.
• Vade sonunda elde edilen getiriler gelir vergisi stopajından muaftır.
• Vade sonunda otomatik yenileme gerçekleşmez, vade sonunda vadeli hesap otomatik olarak kapatılır ve faiz getirisi ya da kur farkı getirisi doğrudan vadesiz hesaba aynı gün aktarılır.
• Mevduat bankaları ve katılım bankaları tarafından gerçekleştirilebilir.
• 31 Aralık 2022′ tarihinden sonra yeni hesap açılamayacaktır.

Örneklerle Kur Korumalı TL Vadeli Mevduatı

Diyelim ki Fatih adında bir yatırımcı, 10.000 TL parasıyla 3 ay vade ve %15 faiz oranı ile kur korumalı TL vadeli mevduat hesabı açsın. Ve kur farkının karşılaştırılması için de USD/TL’nin baz alınmasını istesin. Vade başlangıcında referans alınan USD/TL kurunun ise 10.00 TL olduğunu varsayalım.

Fatih’in vade başından vade sonuna kadar verebileceği kararlar aşağıdaki seçenekler olabilir:

1. Vade sonunu beklemeden mevduat hesabını kapatmak: Bu seçenek içerisinde ise Fatih için iki olasılık mevcuttur:
   • Mevduat hesabını kapatacağı gün TCMB tarafından açıklanan USD/TL kurunun, vadeli mevduat hesabı açılış günündeki kurdan düşük olması(kurun 9 TL olarak açıklandığını varsayalım: Fatih bu durumda yatırdığı 10.000TL yerine 9.000 TL alarak hesabını erkenden kapattığı için 1.000 TL kayba uğramış olur.
   • Mevduat hesabını kapatacağı gün TCMB tarafından açıklanan USD/TL kurunun, vadeli mevduat hesabı açılış günündeki kurdan yüksek olması(kurun 11 TL olarak açıklandığını varsayalım): Fatih bu durumda yatırdığı 10.000TL’yi alır ve işlemiş faiz getirilerinden vazgeçmiş olur.
2. Vade sonunu beklemek: Vade sonununda Fatih’in elde edeceği faiz getirisi, elde edeceği kur gelirinden düşük ya da yüksek olması durumuna göre elde edeceği getiri değişecektir. Bu sebeple Fatih’in getirisi için iki olasılık mevcuttur.
   • Vade sonunda elde edilen faiz getirisinin kur farkından düşük olması(kurun 9 TL olarak açıklandığını varsayalım): Faiz yatırımından elde edeceği getiri ve anaparası 10.378 TL olacak iken eğer dövize yatırsaydı 9.000 TL parası olacaktı. Faiz getirisi daha yüksek olacağı için Fatih, vade sonunda 10.378 TL elde edecektir.
   • Vade sonunda elde edilen faiz getirisinin kur farkından yüksek olması(kurun 11 TL olarak açıklandığını varsayalım): Faiz yatırımından elde edeceği getiri ve anaparası 10.378 TL olacak iken eğer dövize yatırsaydı 11.000 TL parası olacaktı. Kur getirisi daha yüksek olacağı için Fatih, vade sonunda 11.000 TL elde edecektir. Fatih’in elde ettiği 1.000 TL karın 378 TL’si faiz geliri olduğundan banka tarafından ödenirken 622 TL’si(1000-378) Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından karşılanacaktır. 1000 TL ödeme Fatih’e tek seferde banka tarafından gerçekleştirilecektir.

Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Ürünü Neyi Amaçlıyor?

• Bireysel yatırımcıları, şirket ve kurumları Türk lirasında yaşanacak değer kayıplarından korumayı amaçlar.
• Bireysel yatırımcıların, şirketlerin ve kurumların yatırım ve birikimlerini yabancı para yerine Türk Lirası’na yönlendirilmesini teşvik eder.
• Bireysel yatırımcıların, şirketlerin ve kurumların dolarizasyona sebep olmasının önüne geçmeyi hedefleyerek Türk Lirası’nın değerini korumayı hedefler.

Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Ürününe İlişkin Eleştiriler

Bu konuda görüşler ikiye ayrılmış durumda:Bir kesim Türk Lirası kıymetinin korunmasına yönündeki olumlu gelişmelere değinirken diğer bir kesim ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın almış olduğu risklere odaklanmış durumda.

Olumlu Eleştiriler: Türk lirasındaki ani değer kaybı sonrası yüzde 50’yi aşan geri çekilmenin vatandaşın alım gücünü artırırken kurdaki yükseliş sebebiyle oluşacak enflasyonun önüne geçilmesi en önemli olumlu eleştirinin başında geliyor.

Olumsuz Eleştiriler: Kur üzerinde yaşanabilecek beklenmeyen bir yükselişte yatırımcıların uğrayacağı kayıpları Hazine ve Maliye Bakanlığı üstleneceğinden kamu maliyesine ciddi bir yük getirebileceği, kırılgan bir konjönktür karşısında belirsiz risklerin alınmasının ciddi zararlar doğurabileceği olumsuz eleştirilerin başında geliyor. Aynı zamanda ürünün yatırımcıya vade sonundaki kura göre ya faiz ödemesi ya da kur farkı ödemesi garanti etmesi sebebiyle örtülü bir faiz artırımı olarak değerlendiren eleştiriler de mevcuttur. Diğer taraftan bu finansal ürünün 1967 ve 1974 yılında “Dövize Çevrilebilir Mevduat hesabı” adı altında iki kez uygulamaya alındığı, Hazine’nin artan borçlarının Türk lirası basılarak ödendiği ve sonucunda yüksek enflasyon ortamını oluşturduğu için aynı endişeler bugünkü eleştiriler arasında yer almaktadır.

Bilgilendirme: yazımız, 31 Aralık 2021’de Resmi Gazete’de yayımlanan vade başlangıç kurunda(dönüşüm fiyatı) yapılan değişikliğe göre güncellenmiştir. Aynı zamanda 11 Ocak tarihinde bireylerin yanı sıra şirket ve kurumların da sisteme dahil edilmesine yönelik gerçekleştirilen değişiklik kapsamında yayımlanan Resmi Gazete’ye göre güncellenmiştir.