1987 Wall Street Krizi : Kara Pazartesi

Bu Amerika’lılar neredeyse her güne bir kara lakabı takmışlar. Pazartesi’nin suçu wall street çöküşü, Salı’nın suçu 1929’da ABD borsasının çöküşü,  Perşembe’nin suçu yine 1929 Büyük Bunalımında ABD borsasının dibe vuruşu, Cuma’nın suçu da her yıl şükran gününün sonunda gelen alışveriş çılgınlığının bir sembolü. Kara pazartesi: Wall Street Krizi…

Bu yazımızda 1987 yılında Wall Street’in çöküşüyle tüm ülkelerin de borsalarında inanılmaz düşüşlerin gerçekleştiği dönemi neden ve sonuçlarıyla değerlendirerek o günü yaşayanların söyledikleriyle paylaşacağım. Bir kısmı da üniversite dönemimde bu konuda eğitim veren çok değerli bir hocamın notlarından alıntı yapacağım.

1987 Wall Street Çöküşü

19 Ekim 1987 Pazartesi günü dünya borsaları açıldıklarında büyük değer kayıplarıyla karşılaşmışlardı. Hong Kong borsasındaki düşüşle başlayan krize, saat farkı nedeniyle daha geç açılan Avrupa ve ABD borsaları da  katılmış ve bu borsa krizi dünya geneline yayılmıştı.

19 Ekim günü Borsa Değer Kayıpları aşağıdaki tablodaki gibi yaşanmıştır:

1987 Wall Street Krizinin Nedenleri

1. Program Trading

Teknolojinin gelişim göstermesiyle birlikte sermaye piyasası işlemlerinde yaygın olarak kullanılmaya başlayan program trading işlemleri en önemli sebepleri arasında gösterilmektedir. Program trading; Büyüklü küçüklü fon sahiplerinin borsada yaşanacak aşırı yoğun işlemlere yönelik otomatik alım veya satım yapma yeteneği yüklenmiş bilgisayar programlarıdır. Borsada yaşanacak ani satış dalgasında portföy sahipleri, portföylerini koruyabilmek adına kitlesel satış dalgalarına katılır ve böylece zararlarını olabildiğince minimize etmeye çalışırlar. Program trading ile birlikte yaşanan kuvvetli satış dalgası ile birlikte günler içerisinde dünya borsalarında çok yüksek düşüşler kaynaklanmıştır.

Konu ile bağımsız olarak program trading’in yaşanmış en önemli örneği: ABD’deki önemli gazetelerden Associated Press’in twitter hesabı hacklendiğinde twitter’dan “Beyaz Saray’da iki patlama gerçekleştiği ve Barack Obama yaralı.” olarak tweet atıldı. Bu tweet ardından dakikalar içerisinde satış dalgası yaşanmıştı. Detaylarıyla okumak ve grafiklere ulaşmak isteyenler şu linkten okuyabilir. AP’nin Twitter Hesabı Hacklendi .

2. Aşırı Değerlenme

Piyasalarda işlem gören menkul değerlerin spekülatif hareketlerle aşırı değer kazanması ve spekülatif balonlar oluşması 1987 krizine zemin hazırlamıştı.

3. Olumsuz Beklentiler

Piyasalarda yaşanan rekor seviyeli yükselişlerle birlikte ekonomideki gelişmelerin ve orantısız borsa yükselişlerinin yarattığı psikolojik hava ile birlikte ABD ve Avrupa piyasalarında yatırımcıları etkisi altına alan olumsuz beklentiler krize zemin hazırlamıştı.

Krize Müdahale ve Sonrası

Krizden kısa süre sonra ABD’de merkez bankası olası daha büyük bir krizi önlemek adına piyasalara kısa dönemli faiz oranlarını hızla düşürerek müdahale etti. Böylece ekonominin bir durgunluğa veya banka krizine girmesini önlemeye çalıştı. Bu çabaların sonucu olarak kısa sürede dikkate değer düzelmeler gösteren finansal piyasalar toparlanmaya başladı. Ek olarak kriz sonrası dönemde, şirketlerin hızla düşmüş olan piyasalarda kendi hisse senetlerini geri almasıyla birlikte toparlanma çok uzun sürmemişti.

Yaşayanların Ağzından Kara Pazartesi (Black Monday)

 Louis Sulsenti – Borsa Komisyoncusu

“Benim için o günün diğerlerinden hiçbir farkı yoktu. O tarihlerde finans sektörüne yeni adım atmıştım. Çıraktım. Aşağıda komisyonculara gelen siparişleri bürolara aktaran kişiydim. O gün borsada hava aniden değişti. Bir satış siparişini, bir diğeri izledi ve kurlar birdenbire düştü. 300 bin hisse senedini satmak zorundaydım. Yukarıdan gelen talimat bu yöndeydi. Doğru rakamları sormuyorlardı. Talimat şöyleydi: 50 bin hisseyi 40 dolara, sonra bir 50 bini daha 30 dolara ve 100 bini 28 dolara sat. Bu rakamlar çok gülünçtü.”

John Phelan – New York Borsası Başkanı

“Piyasalar 1987 yaz ayları boyunca son derece kuvvetliydi. Herkes borsadaki portföyünden bahsediyor, arabanı parkettiğin yerdeki görevliler bile size borsa tüyosu veriyordu. Pazartesi gününden önceki cuma günü, piyasada çok büyük bir işlem hacmi gerçekleşmişti. Pazartesi sabahı tüm büyük firmaları toplantıya çağırdık, piyasadaki havanın ağır olduğunu ve yatırımcıların emirlerini girebilmesi için sistemi erken açacağımızı anlattık. Toplantıdan sonra personelimizi diğer firmalara da gönderdik ve çok ağır bir işlem hacminin olacağını, bu nedenle tüm sistemlerinin açık kalmasını söyledik. O sabah piyasalar sakin başladı. Ancak saat 13 sıralarında yemekten döndüğümde piyasa 180 puan aşağıya gelmişti. Saat 16.00’a kadar da tüm borsalar çöktü. İşlem hacmi ise 600 milyon hisse olarak gerçekleşti ki bu rakam borsanın tahmini kapasitesinin 200 milyon üzerindeydi. O tarihi günden ne öğrendiğim konusunda emin değilim. Belki piyasada bu tür aşırılıkların her zaman yaşanabileceğini öğrendim. Bu engellenebilir bir durum değil.”

Michael Steinhardt – Steinhardt Fine Berkowitz Fonu Kurucusu

“1987 yılının nisan ayında müşterilerime bir mektup göndermiş ve piyasanın fazla ısındığını ve tehlikeli olduğunu söylemiştim. Neden borsadan çıktığımı tüm sebepleri ile anlatım. Fakat 19 Ekim günü tahmin edin ne yapıyordum? Evet, tekrar borsaya girmiştim… Ben her zaman piyasada bir miktar ters pozisyon almaya eğilimliyimdir. Bu yüzden piyasa düştükçe alım yapıyordum. Her 10 puanlık düşüşte ben senet alıyordum. Piyasa düştükçe ben düzenli olarak alım yaptım, ama bu alımlar biraz erken oldu… O gün kaybettiğim para karşısında şoka girmiştim.”

19 Ekim 1987 Dow Jones Günlük Grafiği: Değer Kaybı %23

BONUS

Ayrıca Kara Pazartesi 1987 Wall Street Krizi ile ilgili çekilmiş aşağıdaki filmi izlemenizi de tavsiye ederim. Diğer ekonomi filmleri için sitemize gözatmayı unutmayın!