TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz Sözleşmesi(NDF) Nedir?
TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz Alım Satım Sözleşmesi(ingilizce: Non-Deliverable Forward/NDF), vade sonunda tarafların anaparaları el değiştirmeden kâr veya zararın TL cinsinden uzlaşıldığı vadeli döviz alım satım işlemidir. Taraflar bugünden ileri vadedeki bir kur üzerinde anlaşırlar; vade tarihi geldiğinde ilgili işlemi gerçekleştirirken anapara takası yerine anlaşılan kur ile o günkü spot kur bilgisi karşılaştırılır ve aradaki kâr/zarar taraflar arasında takasa konu olur.
Taraflar, vade başında işlem yapılacak döviz çiftini, işlem tutarını, vade tarihini, işlem kurunu bugünden belirlemek zorundadır. Vade sonu geldiğinde ise piyasadaki spot kur üzerinden işleme ilişkin yükümlülüklerini getirirler.
TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz işlemleri, ülkemizde TCMB tarafından ihale yöntemiyle; 1ay, 3ay ve 6 ay vadelerde gerçekleştirilir.
TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz işlemleri, ihracat ve ithalat işlemleri gerçekleştiren firmaları ileri vadede gerçekleştirecekleri yabancı para ödemelerinden kaynaklanan kur riskinden korunmasını sağlar. Amaç ve yöntem açısından forward işlemlerine benzerlik gösterir.
Örneklerle TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz Alım Satım Sözleşmesi(NDF)
Örneğin Ayvalı A.Ş. firması, müşterisi olduğu bankası ile aşağıda paylaştığım işlem detaylarıyla bugün bir NDF alım işlemi gerçekleştirdiğini varsayalım.
İşlem Yapılan Döviz çifti: USD/TL
İşlemin Tutarı: 100 milyon USD
İşlemin Vadesi: 3 ay
Bugünden vade sonu için anlaşılan NDF kuru: 15 TL
Ayvalı A.Ş. firması için vade sonunda üç olasılık mevcuttur, bu olasılıklar bazında işlemlerin nakit akışlarını inceleyelim:
1.Vade sonunda spot kurun, NDF kurundan düşük olması(spot kur 13 TL):
Bu durumda Ayvalı A.Ş., spot piyasadan 13 TL ödeyerek alabileceği dolar için NDF sözleşmesi sebebiyle 15 TL ödüyor durumda olacaktır. Yani her bir dolarlık anlaşma için 2 TL zarar etmiştir. Bu sebeple işlemden meydana gelen zararı karşı bankaya ödeyerek NDF işlemini tamamlamış olur: (13-15)*1.000.000$ = -2.000.000 TL.
2.Vade sonunda spot kurun, NDF kurundan yüksek olması(spot kur 16 TL)
Bu durumda Ayvalı A.Ş., spot piyasadan 16 TL ödeyerek alabileceği dolar için NDF sözleşmesi sayesinde 15 TL ödüyor durumda olacaktır. Yani her bir dolarlık anlaşma için 1 TL kâr etmiştir. Bu sebeple işlemden meydana gelen kârı bankasından alarak NDF işlemini tamamlamış olur: (16-15)*1.000.000 = 1.000.000 TL.
3.Vade sonu spot kurunun NDF kuruyla eşit olması(spot kur: 15 TL)
NDF kuru ile spot kuru eşit olduğu durumda herhangi bir kâr ya da zarar oluşmaz, bu sebeple taraflar arasında bir nakit alışverişi gerçekleşmez.
NDF Kâr/Zarar Formülü
NDF Alışında = (Spot kur – NDF Kuru)* NDF İşlemi Dolar Tutarı
NDF Satışında = (NDF Kuru – Spot Kur)* NDF İşlemi Dolar Tutarı
Uzlaşmalı Vadeli Döviz İşlemlerinin(NDF) Dünya’daki ve Türkiye’deki Uygulaması
2008 finansal krizinden sonra Amerika Merkez Bankası(FED) tarafından uygulanan parasal genişleme, gelişmekte olan ülkelerin ucuz finansal kaynağa erişimini kolaylaştırdı. 2014 yılı ve sonrasında parasal genişlemenin FED tarafından azaltılması ve FED’in politika faizlerinde yükseliş trendine geçilmesiyle birlikte gelişmekte olan ülkelerden para çıkışını tetiklendi. Parasal çıkışın akabinde yerel Merkez bankaları, ülke para birimlerindeki değer kayıplarının nispeten önüne geçmek için geniş finansal ürünlere ihtiyaç duydular. Nitekim 2013 yılında Brezilya’da başlayan uygulama Çin, Hindistan, Güney Kore, Tayvan ve Rusya gibi ülkeler arasında yaygınlaşarak kullanıma başlandı.
TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz Sözleşmesi, ülkemizde ilk olarak Kasım 2017 tarihinde TCMB tarafından duyuruldu ve ihale yöntemiyle kullanıma sunuldu. Kasım 2017 ile Eylül 2018 tarihleri arasında aktif olarak kullanıldı. Bu tarihten itibaren TCMB’nin açtığı ihalelere sınırlı talep oluştuğu için kullanımdan kaldırıldı. Fakat 2021 Aralık ayı itibariyle kurdaki hızlı yükselişle birlikte ihaleler tekrar başladı.
Kasım 2017 ve Ocak 2022 tarihlerini kapsayan sürede TCMB tarafından toplamda 50 milyar doların üzerinde ihale açıldı. Ve bu ihalelerin sonucunda 37 milyar doların üzerinde satış işlemi gerçekleştirildi.