Kenneth Lay 1942 yılında doğmuş, babası protestan rahibi olan fakir bir ailenin çocuğudur. Çocukluğundan beri herşeyin ileride daha iyi olacağına inanan Kenneth çocukluğundan beri farklı işlerde çalışmış, zengin olmanın hayaliyle yanıp tutuşan bir çocuktur. Doktorasını iktisat bölümünde yapan Kenneth Lay, zamanın Amerika’sında mevcut regülasyonların gevşetilmesi yönünde bir çok çalışmada bulunmuş, deregülasyonun ülkeye getireceği olumlu sonuçları her zaman dile getiren birisidir. Devlet kontrolünden bağımsız hale getirilmiş enerji piyasalarını ve özellikle ağır denetim ve düzenleme altında olan doğal gaz endüstrisinde girişimde bulunmayı düşünür.
Nitekim Amerika’da yapılan deregülasyonlar Kenneth Lay’i 1985 yılında Enron şirketini kurmaya iter. Hükümetin getirdiği enerji piyasalarındaki dalgalı rejim, enron şirketi için yararlanılabilecek büyük bir kaynaktır. Amerika’daki tüm şirketler dalgalı rejimin olumsuz sonuçlarından dolayı farklı kaynaklar arayışına girdiğinde Enron şirketi yöneticileri muhteşem bir fikir bulmuş; enerji piyasalarındaki ham maddelere dayalı futures işlemleri yapmaya başlar. Kumardan farksız olan petrol piyasalarında şirketler her zaman kar edemezken, enron şirketi türlü hilelerle her çeyrek ciddi karlar kaydeder. Buralardan ciddi karlar elde eden Enron şirketi, zamanla sonucu kestirilemeyen zararlı birçok projeye daha imza atar.
Kendisi gibi zeki insanlara çok değer veren ve parayı çekebilecek her türlü iş adamlarını etrafında toplamayı seven Lay, şirketin kuruluşundan itibaren bir süre sonra kendisi gibi gözlerini para bürümüş Jeff Skilling ile tanışır. Jef Skilling, zengin olmak için herhangi bir ahlaki değere sahip olmayan – şirketin CEO’su – birisidir.
Ayrıca zamanın Amerika başkanı George Washington Bush ve Bush ailesine yakınlığıyla bilinen ve eski dostları olan Lay’in önünde herhangi bir engel kalmaz. İstediği projelere rahatlıkla imza atar. Bunların arasında en önemlisi olan Kaliforniya eyaletinde elektrik piyasasına giriş yapmak isteyen Enron şirketi için, eyaletteki mevcut regülasyonları kaldırmak için çalışmalarda bulunur. Sonuçta istenilen olur ve regülasyon kalkar. Kaliforniya’da mevcut elektrik fiyatlarının dalgalı rejimde olmasını fırsat bilen Lay ve ekibi burada ciddi spekülasyonlara sebep olur. Elektriğin birim fiyatı 30$ dolardan, 1000$ a kadar çıkartarak, traderleri tarafından işlem yaptırılır. Ve şirketin Kaliforniya’ya maliyeti 30 milyar $’dan fazla olur.
İçerisinde JP Morgan, Morgan Stanley, Citibank, Deutsche Bank gibi ortaklıklığı olan şirketin CEO’su Jeff Skilling’in yaptığı hilelerin ortaya çıkma endişesiyle istifa etmesi üzerine kısa sürede hisse fiyatları 100 $’ın üzerinde olan şirket, çok kısa sürede 9$’a kadar düşer, 70 milyar $’lık şirketin bir günde değeri yarım milyar $’ın altına iner. Ve şirket, 2 Aralık 2001 tarihinde 29bin çalışanıyla birlikte iflas eder.
Enron şirketinin tüm yönüyle çekilmiş belgesel filmini kesinlikle izlemenizi tavsiye ediyorum.
FAYDALI OLMUŞ