Swap, iki tarafın belirli bir vade ile ellerindeki finansal enstrümanın takas edilmesini sağlayan türev ürünlere denir. Swap işlemleriyle faiz getirisi elde etmek, faiz riskinden korunmak veya likidite sağlama amaçlarıyla kullanılabilir. Türkçesi ise takastır.

Swap işlemlerine yönelik finansal enstrümanlar geniş bir yelpazede kullanılsa da en yaygın olan üç çeşiti aşağıdaki gibidir.

• Para Swap(Basis Swap)
• Faiz Swapı(Interest Rate Swap,IRS)
• Çapraz döviz Swapı(Cross Currency Swap,IRS)

Piyasada en çok kullanılan bu üç swap işlem tipine ilişkin detaylı bilgi için yukarıdaki linklere tıklayarak bilgi sahibi olabilirsiniz.

Swap İşlemleri Temelde Hangi Amaca Hizmet Ediyor?

Swap işlemi birden çok amaçla yapılabilir. Bunlardan bir kaçı; faiz getirisi elde etmek, faiz riskinden korunmak veya likidite sağlamak için kullanılabilir.

Faiz Getirisi Elde Etmek

Piyasada birden çok faiz bulunmaktadır. Bunlardan temel olanları; mevduat faizi, kredi faizi, tahvil ve bono faizi, swap faizidir. Bu ürünlere ilişkin faiz oranlarının aynı yönde ve benzer hareket etmesini beklesek de piyasadaki beklentilere göre birbirlerinden farklılaşırlar. Faiz getirisi elde etmeyi amaçlayan rasyonel bir yatırımcı en yüksek faiz getirisi elde edeceği ürüne yönelir. Swap ürününe ilişkin faiz oranı diğer faiz oranlarının üzerinde olduğu dönemlerde kişiler swap ürünüyle faiz getirisi elde etmeyi tercih ederler.

Faiz Riskinden Korunmak

Swap işlemleri, faiz riskinden korunmak üzere finansal sistemdeki aktörler tarafından sıkça kullanılan bir üründür.  Örneğin elinde bulundurduğu kaynağı değişken faiz üzerinden borçlanmış bir banka düşünelim. Bu banka, müşterilerine sabit faiz oranından kredi sağlasın. Faizlerdeki yukarı yönlü artışlar, bankanın kredi gelirlerini artırmayacağı gibi mevcut borçlarına ilişkin ödeyeceği faiz oranını artıracaktır. Bu durumda banka, faizdeki yukarı ya da aşağı yönlü değişimlere karşı faiz riski taşımış olur. Bu durumda faiz swapı veya çapraz döviz swap işlemi yaparak faiz riskinden korunabilir. Burada banka için iki seçenek vardır; ya borçlandığı kaynağı faiz swap işlemiyle sabit faize taşımalıdır, ya da swap işlemi yapmayarak değişken faizli kredi vereceği müşteriler bulmalıdır.

Likidite Sağlamak 

Para swap işlemi temel mantığı üzere belirli süre boyunca bir paranın diğer parayla önceden anlaşılan kurlar üzerinden takas edilmesidir. Örneğin bir şirketin bir ay süreyle USD’ye ihtiyaç duysun.  Ve elinde bu USD karşılığında belirli süreliğine takas edebileceği TL miktarı bulunsun. Bu durumda şirket şu seçenekleri değerlendirir. İhtiyaç duyduğu USD’yi borçlanıp elindeki fazla Türk Lirasını faize yatırmak; ya da elindeki Türk Lirasıyla belirli bir süreliğine USD’yi takas etmek. Bu işlemlerden hangisi daha az maliyetliyse şirket o seçeneğe yönelir. Swap işlemlerinin daha az maliyetli olduğu durumda ise swap işlemiyle likidite yönetimini gerçekleştirmiş olur.

Merkez bankaları da ikili anlaşmalarla likiditesini karşılamak amacıyla swap işlemleri yapabilirler. Özellikle finansal krizlerde çoğunlukla kullanılan bu yöntem, merkez bankalarına zor zamanlarda likidite sağlama imkanı verir. Bilindiği üzere Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da swap anlaşmalarıyla kendilerine yabancı para likiditesi sağlamaktadır. Unutulmamalıdır ki, swap işlemleri çok uzun vadeye yayılmış işlemler değildir.