Melek Yatırımcı Nedir?

Melek yatırımcı kavramından önce girişimcilik kavramından başlamak istiyorum. Girişimcilik çok uzun yıllardan beri kullanılan bir terim olmakla beraber gelişerek günümüze kadar gelmiştir. Ancak, girişimciliğin ne olduğunu net çizgilerle belirlemek zordur. Çoğu kimse bir yeni fikir gördüğünde veya duyduğunda “Bu benim de aklıma gelmişti.” demiştir. Girişimcinin farkı bunu aynı zamanda hayata da geçirmiş olmasıdır. O zaman girişimciyi, bir ihtiyacı belirleyerek iş fikrine dönüştüren ve gerekli riskleri üstlenerek ticari işletme kuran kişi olarak tanımlayabiliriz. Madem öyle her fikri olan bir anda kendini pazara atarsa girişimci mi olur? Bu noktada yatırımcıların da sıkça üstünde durduğu girişkenlik ve girişimcilik arasındaki ince çizgiye değinmek gerekir.

Girişimci Kimdir?

Girişimci; hayalleri olan kişidir, risk alabilen ve fırsatları gözlemleyerek organize/koordine olup kontrol eden ve gerekli bilgi-beceriye sahip kişidir. Girişkenlik denildiğinde ise az önce sorulan soru akla geliyor. Hiçbir plan program yapmadan bir pazara atlamak, o pazarda hayatta kalmayı güç kılar. Bu düşünce de girişkenlikle özdeşleştirilmiştir.

Melek Yatırımcı Kimdir?

Gelelim melek yatırımcıya. Daha önce hiç uygulanmamış bir fikriniz var ya da hayata geçmiş bir projeye yeni bir bakış açısı katarak değerlendirmek istiyorsunuz. Fikrinizin yol haritasını çıkarttınız, sunumunuz hazır. Projenize inanıyor ve başarısız olacağına dair tek bir şüphe duymuyorsunuz. Tek eksiğiniz ise size finansal destek sağlayacak birilerini bulmak. Başka bir ifadeyle, girişiminizi değerlendirip ona kaynak sağlayacak bir yatırımcı arıyorsunuz. Bu noktada melek yatırımcı devreye giriyor. Melek Yatırımcılar henüz yolun başında olan (Start-up) iş fırsatına yatırım yaparak işletmelerin büyümeleri veya gelişmeleri için sermaye sağlarlar. Başka bir ifadeyle yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli içeren firmalara, kuruluşlarının çok erken bir döneminde yatırım yapan özel yatırımcılardır.

Yaptığı yatırım miktarıyla doğru orantılı olarak girişimden hisse almakla birlikte genelde bireysel destek ve danışmanlık sunarlar. Finansal faktörlerin yanı sıra; ekonomik, sosyal ve kişisel sebepler de yatırım kararlarını etkiler. Karar alma sürecine iç görülerini eklemekte sakınca görmeyen melek yatırımcılar bu yatırımdan çıkış yapana  kadar girişimin bir parçası olmayı tercih ederler.

Türkiye’de melek yatırımcı sayısı 150-200 arasında ve yatırım seviyesi ise 10 milyon $ düzeyinde. Türkiye melek yatırımcılık modelini yeni yeni keşfediyor ancak melek yatırımcı sayısının hızla artacağına inanılıyor. Yatırım miktarının da 100 milyon $ seviyesine çıkacağı öngörülüyor. Genç nüfus dinamiklerinin ve geleceğin yaratılması için melek yatırımcılık büyük önem taşıyor. Türkiye’de hali hazırda; ILab, Lab-x, Galata Business Angels, Endeavor, Linksangel gibi melek yatırımcı şirketleri bulunmakta. Türkiye, özellikle teknoloji ve internet için işlenmemiş bir maden olarak öne çıkıyor. ABD’ye baktığımızda ise 300 binin üzerinde internet melek yatırımcısı var ve 23 milyar $ yatırımları olmuş. ABD’de her gün 180 girişimci melek yatırımcılardan para alıyor. Avrupa’da da 70 bin melek yatırımcı var ve her yıl yaklaşık olarak 5 milyar $ yatırım yapılıyor.

Türkiye’de melek yatırımcılığın hukuki boyutu

Ülkemizde 15.02.2013 tarihli Resmi Gazete ile yürürlüğe giren “Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği” ile melek yatırımcılık yasal bir zemine kavuşmuştur. Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan yönetmelikte melek yatırımcılığın gelişmesi için “vergi desteği” getirilmiştir. Melek yatırımcıların vergi desteğinden faydalanabilmesi için Bireysel Katılım Sermayesi Lisansına sahip olması gerekmektedir. Yönetmeliğe göre, yüksek gelir veya servete sahip yatırımcılar ya da tecrübeli yatırımcılar bu lisansı almaya hak kazanabilmektedirler. Alınan lisans 5 yıl geçerli olup bu süre içerisinde en fazla 20 farklı yatırıma verdikleri destek vergi avantajından yararlanabilmektedir.

Melek yatırımcılık için getirilen vergi desteği, en fazla 1 milyon TL yatırım ile sınırlıdır. Aynı zamanda melek yatırımcılar hisse tutarlarının %75’ini vergiden düşebilmektedirler. Melek yatırımcının bir girişime yapacağı yatırımın alt sınırı 20 bin TL, üst sınırı 1 milyon TL’dir. Bununla birlikte melek yatırımcılar girişim şirketinin %50’sinden fazlasına sahip olamazlar. Şirket yönetimine katılımı Yönetim Kurulu üyeliği ile sınırlandırılan melek yatırımcının şirketten herhangi bir ücret ya da maaş alması yasaktır.