Dev satın alma bütçelerinin kontrolünü ellerinde bulunduran satın alma müdürleri geçtiğimiz yıllarda satış, pazarlama ve finans departmanlarının yanında yalnızca bir destek fonksiyonu olarak görülüyordu. Ancak bir şirketin satın alma yönetimi ve tedarik zinciri, ürün ve hizmet üretimini desteklemek için gerekli sözleşmeleri müzakere ederek şirketin stratejik hedeflerine ulaşmasında önemli bir oyuncudur. Bu demek oluyor ki, ham madde alımından üretimine ve ardından malın tüketiciye ulaşması gibi karışık bir süreci yöneten satın alma müdürleri satın alma ortaklıklarıyla bu işi şirket için avantajlı hale getirmeye çalışıyorlar. Satın alırken de kazanılabileceğini kanıtlayan satın alma müdürleri için şirketin gizli patronları demek mümkün.

Satın alma departmanın genel misyonu şirket dışından ham madde, malzeme, ürün ve hizmetlerin ihtiyaç doğrultusunda satın alınmasıdır. Günümüzde şirketler artık sadece pazarlama ve satış departmanlarına yatırım yaparak rekabette öne geçemeyeceklerinin bilincinde oldukları için satın almaya ve satın alma yöneticilerine daha fazla önem veriyorlar; şirketler satın alırken kâr etmeyi hedefliyorlar. Bunun yanında, son dönemlerde yaşanan krizler ve karşılaşılan riskler(özellikle döviz riski ve siyasi riskler) de satın alma departmanının önemini ortaya çıkardı. Her ne kadar satın almanın sorumlulukları; doğru kalitede, doğru miktarda, doğru zamanda, doğru fiyata ve doğru yerden madde alımı olarak tanımlansa da tarihte ve günümüzde birçok firma satın alma ve tedarik süreçlerini iyi yönetememesi sonucunda problemler yaşamıştır.

Tedarikçi Ağının Seçimi ve Önem

Özellikle pazarlama alanında yaşanan değişimlerle birlikte interaktif pazarlamanın yükselişi ile mevcut ürünlerin devamlılığı konusu son derece önem kazanmıştır. Bu nedenle şirketler ihtiyaçları olan ürünlerin bulunabilirliklerini artırmak için dışarıdaki tedarikçi ağını arttırmıştır. Bunun sonucunda var olan ellerindeki pazar paylarını koruyup bunun üzerine çıkmayı başarmışlardır. Bu başarının sürdürülebilir olması fabrikalarındaki işleyişin kesintiye uğramadan çalışması ile doğrudan bağlantılıdır. Bütün bir sistemin çalışabilmesi, sürdürülebilir olması düzenli bir satın alma stratejisine ve uyumlu tedarikçi ağına bağlıdır. Bununla beraber tedarikçi seçimi de önem kazanmış ve hassas bir konu haline gelmiştir. İyi bir satın alma yöneticisinin tedarikçi seçiminde adil ve tarafsız olması, bilgi güvenliğine uyması ve menfaat çatışmasını iyi yönetmesi de gerekiyor.

Örneğin; Apple, bir süre önce Çin’de kötü çalışma koşulları yüzünden rapor edilen tedarikçisi Jabil ile ilgili uyarı niteliğinde bir açıklama yaptı. Jabil’in Apple’ın standartlarını karşılayabilen bir şirket olmasına karşılık kendi tedarik zincirlerinin her aşamasında işçi haklarını koruma konusunda oldukça hassas olduklarını ifade etti. Çin İşçi İzleme Grubu’nun hazırladığı rapora göre, Jabil’in fabrikasında işçi hakları ihlal ediliyordu. Fabrikada işçiler günde 11,5 saat ayakta kalma, her ay toplam 11 saati bulan ücretsiz çalışma, hamile kadınlara karşı ayrımcılık, ek mesai ücretlerinin ödenmemesi, yemek süresinin yetersiz olması, aşırı kalabalık odalar, insan sağlığına zarar veren koşullar gibi kötü koşullar altında çalışmak zorunda kalıyordu. Her ne kadar Apple bu olaydan büyük yara almadan çıksa da uzmanlar yanlış tedarikçi seçiminin şirketlerin itibarını yerle bir edebileceğine dikkat çekiyor.

Satın Alma Yöneticilerinin Özellikleri

Satın alma yöneticisinin birçok özelliği olması gerekiyor. Bunlardan birincisi mobil olmak. Vodafone Türkiye Tedarik Zinciri Direktörü Afşar Alp önemini şu şekilde vurguluyor:

“Teknoloji ve mobil çağındayız. İnsanların talepleri ve ihtiyaçları arttı. Bu artış beraberinde değişen bir dünya ve kurumlar arasında da ciddi bir ayakta kalma savaşını getirdi. Artık iyi bir satın alma direktörü değişime hızlı adapte olup, ihtiyaçları çok iyi analiz edip pragmatik olmak zorunda. Komplike problemlere basit çözümler üretebilen yöneticiler günlük rekabetten kolay sıyrılıyor.”

Bir diğer aranan özellik ise güncel olmak ve piyasadaki trendleri iyi takip edebilmek. Türk Henkel Satın Alma Direktörü Emrah Tülü, “E-ihale, e-satınalma, forward buying, hedging gibi tüm satın alma trendlerini izlemeliler. Satın alma yöneticisi satın alma yaptığı kategoriyle ilgili global piyasaları yakından takip etmeli” diye konuşuyor.

Bunun dışında bir satın alma yöneticisinde aranan özellikler; iletişim becerisi, liderlik, strateji yeteneği, analitik düşünce, güvenilir olma, sonuç odaklılık ve yenilikçilik.

Sonuç

Var olan küresel rekabetin artması ile rakiplerin stratejilerinin, pazardaki belirsizliklerin, fiyatlardaki değişimlerin, üretimin, kalitenin, lojistiğin, ar-ge’nin ve tepe yönetimi ile etkileşimlerin iyi yönetilmesi zorunluluğu doğmaktadır. Aynı zamanda operasyonların hızlanırken maliyetlerin ve harcamaların iyi bir şekilde denetlenmesi gerekmektedir. Bu artan beklentilerin temelinde ve yaşanmakta olan bu değişimlerin sonucunda satın alma fonksiyonunun şirket içinde üstlendiği sorumluluklar göz önüne alındığında, satın alma ve tedarik zinciri yapılanmasını şirketlerde önemli bir fonksiyon haline getirmiş, geleneksel satın alma bakışını değiştirmiş satın almanın stratejik katkısını ortaya çıkarmıştır.