Finansal piyasaların gelişimi, entegrasyonu ve artan risklerle birlikte farklı ihtiyaçların oluşumu, yeni ve daha karmaşık finansal enstrümanların oluşumuna yol açıyor. Dünya’da 1980’li yılların başında kullanılmaya başlanılan geçtiğimiz son 5 yıldır Türkiye finans piyasalarına da giren ve hacmi gün geçtikçe artan “Cross Currency Swap” türkçesiyle Çapraz Döviz Swapı’nın basit bir dille tanımını yaparak, örneklerle açıklayıp hangi ihtiyaçları karşılamak için kullanıldığına değineceğiz.
Cross Currency Swap(CCS,XCCY)/ Çapraz Döviz Swapı Nedir?
CCS işlemleri, genel olarak iki tarafın karşılıklı olarak farklı para birimlerini ve faizlerini belirli vadede takas ettikleri anlaşmalardır. Bir döviz swap anlaşmasında vade tarihinde bir birlerine geri ödeyerek anlaşmayı sonuçlandırırlar.
İşlemlerde bir para birimi üzerinden miktar anlaşılır ve işlemin anındaki döviz kurundan diğer para birim miktarı belirlenir. (Örneğin USD/TL 3 seviyesindeyken yapılan bir anlaşmada 1 mio usd karşılığı mevcut kurdan TL karşılığı olan 3 mio TL olarak para birim miktarı belirlenir.) Bu anlaşmalarda temel olarak anapara ödemeleri vade sonunda gerçekleşirken faiz ödemeleri her iki tarafın karşılıklı ihtiyacına göre belirlenir. Faiz oranları sabit veya değişken olabilir.
Bir örnekle açıklayalım:
ABC şirketi, 5 yıl vadeli 10.000.000 USD kredi kullanmıştır. Kredi ana parasını 5 yıl sonra vade sounda ödeyecek ve her altı ayda bir 6 aylık libor oranlarıyla faiz ödemesini gerçekleştirecektir. ABC şirketi, krediyi USD cinsinden kullanmış olsa da ABC şirketinin gelirleri TL cinsindendir.
XYZ şirketi ise 5 yıl vadeli 30.000.000 TL kredi kullanmıştır. Kredi anaparasını 5 yıl sonra vade sonunda ödeyecek iken firma, her 6 ayda bir yıllık %10 faiz oranından faiz ödemesi yapacaktır. Öte yandan XYZ şirketi krediyi TL olarak kullanmış olmasına rağmen gelirleri dolar cinsindendir.
Bu örnekte ABC şirketi, gelirleri TL olmasına rağmen belki çok uygun fiyatlı bir USD kredi bulduğundan dolayı( başka sebeplerle de olabilir) USD cinsinden kredi çekmiş. ABC şirketi, hangi düşünceyle Cross Currency Swap işlemi yapmak ister, hangi ihtiyacını karşılar ona değinelim;
1) Önümüzdeki dönemde 6 aylık libor faiz oranlarının yükseleceği beklentisindedir.
2) Kredisini USD cinsinden çekmesine rağmen ödemelerinde ve gelirlerinde sürekli TL kullanıyordur. (Uzun vadeli nakit akışı düzenlemek için)
3) Faiz oranlarında gelecekte risk olmasını istemiyor ve kredi borcunu sabit faiz ve geliri olan TL cinsinden ödemek istiyor olabilir.
XYZ şirketinin ihtiyaçları da şöyledir:
1) Önümüzdeki dönemde 6 aylık USD libor faizlerinin düşeceği beklentisindedir.
2) Kredisini TL cinsinden kullanmasına rağmen ödemeler ve gelirlerinde sürekli USD kullanıyor ve gelecekteki nakit akışında USD eksiği vardır.
3) Faiz oranlarında önümüzdeki dönemde düşüş beklentisine karşılık faiz ödemesini de gelirleri cinsinden değişken faizle yapmak istiyordur.Bu iki kurum arasında CCS işlemi 3 aşamada gerçekleşecektir.Bunlar; Vade başı anapara değişimi, periyodik faiz ödemesi ve vade sonunda anaparaların geriye dönmesi.Örnek işlemimize göre;Vade başında USD/TL’nin 3 olduğunu varsayarsak ABC şirketi, XYZ şirketine $10 milyon gönderir ve XYZ şirketi, ABC şirketine 30 milyon TL’yi gönderir.
5 yıl süre boyunca ABC şirketi, XYZ şirketine yıllık %10 faizle 6 ayda bir TL faiz ödemesi, XYZ şirketi ise ABC şirketine 5 yıl süre boyunca 6 ayda bir 6 aylık LIBOR faiz oranıyla faiz ödemesini gerçekleştirir.
Vade sonunda ise o günkü geçerli kur ne olursa olsun taraflar değiştikleri anaparaları birbirlerine iade ederler.(Örneğimizde vade sonu kur 3 olarak alınmıştır.)
CCS işlemi için örneğimizde her ne kadar USD değişken faizine karşılık TL sabit faiz ödemesi olarak kullanılsa da pratikte değişken faizin değişken faizle(float vs float), sabit faizin sabit faizle(fix vs fx) şeklinde de fiyatlanmaktadır.
Cross Currency Swap işlemleri aslında Para Swap(Basis swap) ve Faiz Swap(Interest Rate Swap, IRS) enstrümanlarının birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.